Faq
Soru & Cevap
Dernek; kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluğudur.
Fiil ehliyetine sahip olan gerçek veya tüzel en az yedi kurucu tarafından, 31/03/2005 tarihli ve 25772 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Dernekler Yönetmeliğinde yer alan (Ek-2) kuruluş bildirimi formunun doldurulup imzalanmak suretiyle ve kurucular tarafından her sayfası imzalanmış dernek tüzüğü ile birlikte Dernekler Yönetmeliği’nin 5 inci maddesinde belirtilen belgelerin eklenerek derneğin yerleşim yerinin en büyük mülki idare amirliğine verilmesiyle dernek kurulmuş ve tüzel kişilik kazanmış olmaktadır.
Dernek kuruluşu için, büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde Valilik bünyesinde bulunan il sivil toplumla ilişkiler müdürlüğüne, diğer ilçelerde ise Kaymakamlık bünyesinde bulunan sivil toplumla ilişkiler birimlerine başvurulması gerekmektedir.
Dernek kuruluşu için Kamu kurumlarına herhangi bir ücret ödenmemektedir. Ancak gerekli defter ve belgelerin temini, sürecin hızlı ve hatasız yürütülmesi, yapılacak hatalı işlemler nedeniyle herhangi bir adli ve idari işlemlerle karşılaşma riskinin ortadan kaldırılması, tüm bu işlemler için bilgi, tecrübe ve zamanımızı sizler için ayırmamız vb. nedenlerle sizlere sunduğumuz danışmanlık hizmeti karşılığında şirketimiz tarafından makul bir ücret talep edilmektedir.
Temsilcilik, dernek faaliyetlerinin yürütülebilmesi için bir derneğe bağlı olarak açılan, tüzel kişiliği ve bünyesinde organları bulunmayan alt birimi ifade eder.
Dernekler, gerekli gördükleri yerlerde faaliyetlerini yürütmek amacıyla yönetim kurulu kararı ile temsilcilik açabilirler. Temsilcilikler, şube veya dernek genel kurullarında temsil edilmezler. Şubeler temsilcilik açamazlar.
Temsilciliğin adresi, yönetim kurulu kararıyla temsilci olarak görevlendirilen kişi veya kişiler tarafından temsilciliğin açıldığı yerin mülkî idare amirliğine yazılı olarak bildirilir. Temsilcilik yönetim kurulu kararı ile kapatılabilir. Temsilciliğin kapatılması halinde dernek yönetim kurulunca alınan kararın, temsilci tarafından ilgili mülki idare amirliğine bildirilmesi yeterli olacaktır.
Temsilciler gerçek kişilerden oluşurlar.
Dernekler, gerekli görülen yerlerde genel kurul kararıyla şube açabilirler. Bu amaçla dernek yönetim kurulunca yetki verilen en az üç kişilik kurucular kurulu tarafından, şube açılacak yerin en büyük mülkî amirine şube kuruluş bildirimini ve gerekli belgelerin verilmesi gerekir.
Derneğin şubesinin açılabilmesi için öncelikle tüzüğünde dernek tüzüğünde şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği hususlarının yer alması gerekmektedir.
Tüzüğünde şubeye ilişkin hüküm bulunmaması halinde ise dernek genel kurul toplantısında tüzük değişikliği yapılarak şubeye ilişkin yukarıda belirtilen hükmün tüzüğüne eklenmesi gerekmektedir.
Şube kuruluşu ile ilgili hususa, 31/03/2005 tarihli ve 25772 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Dernekler Yönetmeliği'nin 7 nci maddesinde ayrıntılı olarak yer verilmiştir.
Onbeş yaşını bitiren ve ayırt etme gücüne sahip küçükler; toplumsal, ruhsal, ahlakî, bedensel ve zihinsel yetenekleri ile spor, eğitim ve öğretim haklarını, sosyal ve kültürel varlıklarını, aile yapısını ve özel yaşantılarını korumak ve geliştirmek amacıyla yasal temsilcilerinin yazılı izni ile çocuk dernekleri kurabilir veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilirler.
Oniki yaşını bitiren küçükler yasal temsilcilerinin izni ile çocuk derneklerine üye olabilirler ancak, yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar.
Çocuk derneklerine onsekiz yaşından büyükler kurucu veya üye olamazlar.
Dernekler, yılsonu itibarıyla faaliyetlerini, gelir ve gider işlemlerinin sonuçlarını düzenleyecekleri beyanname ile her yıl nisan ayı sonuna kadar mülkî idare amirliğine vermekle yükümlüdürler. Bilanço esasına göre defter tutan dernekler ile kamu yararına çalışan dernekler vermekle yükümlü oldukları beyanname ve bildirimlerini, Dernekler Dairesi Başkanlığının internet sayfasında yer alan Dernekler Bilgi Sistemi (DERBİS) üzerinden kullanıcı kodu, parola ve şifre kullanarak göndermek zorundadırlar. Elektronik ortamda beyanname ve bildirim gönderme zorunluluğu bulunmayan derneklerde, kendi istekleriyle beyanname ve bildirimlerini aynı usulle elektronik ortamda gönderebilirler.
Kullanıcı kodu, parola ve şifre kullanmak suretiyle elektronik ortamda doldurulmuş ve onaylanmış beyanname ve bildirimler, dernek tarafından verilmiş beyanname ve bildirimler olarak kabul edilir. Elektronik ortamda verilmiş olan bu beyannamelerin ayrıca çıktısının alınarak mülki amirliğe verilmesine gerek bulunmamaktadır.
Dernek, yılın son günlerinde kurulmuş olsa dahi müteakip yılın nisan ayı sonuna kadar beyannamesini vermesi gerekmektedir.
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu hükümleri doğrultusunda;
Kamu yararına sayılan derneklerin yönetim ve denetim kurulu üyeleri bu organlarda göreve başlama tarihini izleyen bir ay içinde; görevin sona ermesi halinde ise, ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde İçişleri Bakanlığına (Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü) mal bildiriminde bulunmaları gerekir.
Bu organlardaki görevleri devam edenler, sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç şubat ayı sonuna kadar bildirimlerini yenilerler.
Kamu yararına sayılan derneklerin şube başkanları ise aynı usule göre şube merkezinin bulunduğu il valiliklerine (İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüklerine) mal bildiriminde bulunmaları gerekmektedir.
-Derneğin genel kurul toplantısı ve organlarına seçilenlerin idareye bildirimi:
Dernekler, olağan veya olağanüstü genel kurul toplantılarını izleyen otuz gün içinde, yönetim ve denetim kurulları ile diğer organlara seçilen asıl ve yedek üyeleri içeren ve Dernekler Yönetmeliği'nin ekinde (EK-3) yer alan "Genel Kurul Sonuç Bildirimi" formunu doldurarak dernek merkezinin bulunduğu yerin mülki idare amirliğine vermeleri gerekmektedir. Genel kurulda tüzük değişikliği yapılması halinde, genel kurul toplantı tutanağı, tüzüğün değişen maddelerinin yeni ve eski şekli ile her sayfası yönetim kurulu üyelerinin salt çoğunluğunca imzalanmış dernek tüzüğünün son şekli, dernek yönetim kurulu başkanı veya yönetim kurulunca yetki verilen bir yönetim kurulu üyesi tarafından, bu fıkrada belirtilen süre içerisinde ve bir yazı ekinde mülki idare amirliğine verilir.
Genel kurul toplantısı dışında dernek organlarında görevli bulunanlarda değişiklik olması durumunda da bu değişikliği izleyen otuz gün içerisinde Dernekler Yönetmeliği ekinde (EK-25) yer alan "Dernek Organlarında Değişiklik Bildirimi" formunun doldurularak dernek merkezinin bulunduğu yerin mülki idare amirliğine verilmesi gerekmektedir.
-Dernek ikametgâhında yapılan değişiklik bildirimi:
Dernekler, yönetim kurulu kararıyla derneğin ikametgâhında değişiklik yapabilirler.
Dernekler, yerleşim yerlerinde meydana gelen bu değişiklikleri Dernekler Yönetmeliği'nin ekinde (Ek-24) yer alan "Yerleşim Yeri Değişiklik Bildirimi" formunu doldurmak suretiyle, bu değişikliği izleyen otuz gün içinde dernek merkezinin bulunduğu yerin mülki idare amirliğine bildirmekle yükümlüdürler.
Ayrıca, dernek ikametgâh adresinin tüzükte belirtilmiş olması halinde tüzük değişikliği yapılması gerekmektedir.
-Dernek adına gayrimenkul alımında yapılması gereken bildirim:
Dernekler, edindikleri taşınmazları tapuya tescilinden itibaren otuz gün içinde Dernekler Yönetmeliği ekinde(Ek-26) yer alan "Taşınmaz Mal Bildirimi" formunu doldurarak dernek merkezinin bulunduğu yerin mülki idare amirliğine bildirmeleri gerekmektedir.
-Yurt dışından yardım alınması durumunda yapılması gereken bildirim:
Dernekler mülkî idare amirliğine önceden bildirimde bulunmak şartıyla yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan aynî ve nakdî yardım alabilirler. Nakdî yardımların bankalar aracılığıyla alınması zorunludur.
Yurtdışından yardım alacak olan dernekler ile Kanunun 5 inci maddesi kapsamında faaliyet izni verilen yabancı dernekler ile yabancı vakıflar ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar, Ek-4/A’da belirtilen Yurtdışından Yardım Alma Bildirimini doldurup mülki idare amirliğine bildirimde bulunurlar.
Yurt dışına yapılacak yardımlar ise, yardım yapılmadan önce dernekler tarafından mülki idare amirliğine bildirilir.
Yurt dışına yardım yapacak dernekler ve Kanunun 5 inci maddesi kapsamında faaliyet izni verilen yabancı dernekler ile yabancı vakıflar ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar, yardım yapılmadan önce Ek-4/B’de belirtilen Yurt Dışına Yapılacak Yardım Bildirimini, yardım gerçekleştirildikten sonra ise Ek-4/C’de belirtilen Yurt Dışına Yapılan Yardım Faaliyet Sonuç Bildirimini merkezinin bulunduğu sivil toplumla ilişkiler birimine verirler.
-Derneğin temsilcilik açması durumunda yapılması gereken bildirim:
Dernekler, gerekli gördükleri yerlerde dernek faaliyetlerini yürütmek amacıyla temsilcilik açabilirler. Temsilciliğin adresi, yönetim kurulu kararıyla temsilci olarak görevlendirilen kişi veya kişiler tarafından temsilciliğin açıldığı yerin mülkî idare amirliğine yazılı olarak bildirilmesi gerekmektedir.
Dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtların Türkçe olması zorunludur.
Defterler mürekkepli kalemle yazılmalıdır.
Defterler bilgisayar ortamında da tutulabilir. Ancak, form veya sürekli form şeklinde tutulacak defterler, kullanılmaya başlanmadan önce her bir sayfasına numara verilerek ve onaylatılarak kullanılabilir.
Onaylı sayfalar kullanıldıktan sonra defter haline getirilerek muhafaza edilmelidir.
Elektronik sistemler ve yazı makineleri aracılığıyla örneğine uygun olarak yazdırılan form veya sürekli formlar defterlere yapıştırılarak kullanılabilir.
Ancak, defterlere yapıştırılan çıktı köşelerinin, deftere temas edecek şekilde ve yeni bir karar alınmadan önce noterden tasdik ettirilmesi şarttır.
Yevmiye defteri maddelerinde yapılan yanlışlar ancak muhasebe kurallarına göre düzeltilebilir. Diğer defter ve kayıtlara rakam ve yazılar yanlış yazıldığı takdirde düzeltmeler ancak yanlış rakam ve yazı okunacak şekilde çizilmek, üst veya yan tarafına veya ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle yapılabilir.
Yanlış rakam ve yazının çizilmesi halinde, bu rakam ve yazıyı çizen tarafından paraflanmalıdır.
Defterlere geçirilen bir kayıt; kazımak, çizmek veya silmek suretiyle okunamaz hale getirilmemelidir.
Karar defterinin sayfa sonunda imza için bırakılan bölümü hariç defterlerin satırları, çizilmeksizin boş bırakılmamalıdır.
Derneklere ait belgeler, kaydedildikleri defterdeki kayıt sırasına uygun olarak numaralandırılmalı ve dosyalanarak saklanmalıdır.
Dernek tarafından tutulması gerekli olan defterlerle ilgili hususlar 31/05/2005 tarihli ve 25772 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Dernekler Yönetmeliğinin 31-36 ncı maddelerinde ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Bu Yönetmelikte yazılı defterleri kullanacak dernekler, bunları kullanmaya başlamadan önce merkezinin bulunduğu il dernekler müdürlüğüne veya notere tasdik ettirmeleri gerekmektedir. Bu defterlerin kullanılmasına herhangi bir yıla bağlı kalınmaksızın sayfaları bitene kadar devam edilir ve defterlerin yıl sonunda kapatma veya her yıl için ara tasdiki yapılmaz. Ancak, Yevmiye Defteri kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda, her yıl yeniden tasdik ettirilir. Büyük defterin onaylatılması zorunlu değildir.
Dernek tarafından tutulması zorunlu olan defter ve belgelerin, gerekli dikkat ve özen gösterilmiş olması şartıyla elde olmayan bir nedenle okunamayacak hâle gelmesi veya kaybolması hâlinde, öğrenme tarihinden itibaren onbeş gün içinde dernek merkezinin bulunduğu yerin yetkili mahkemesine zayi belgesi almak için başvurulması gerekir. Bu zayi belgesinin alınmaması durumunda sorumlular hakkında üç aya kadar hapis veya adlî para cezası uygulanabilmektedir.
Dernekler, tüzüklerinde belirtilen amacın gerçekleştirilmesi ya da ticari gelir elde etmek amacıyla kurs açabilirler.
Derneklerin kurs açarak eğitim-öğretim faaliyetlerinde bulunabilmesi için eğitim-öğretim faaliyetlerinin tüzüklerinde belirtilen faaliyet konuları arasında yer alması, bu faaliyetin askerliğe, millî savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazırlayıcı nitelikte olmaması ve milli eğitim müdürlüğünden izin alınması gerekmektedir.
Dernekler tarafından açılacak kurslarda kursiyerlerden ücret alınacak olması durumunda, bu faaliyet için iktisadi işletme veya şirket kurmaları gerekmektedir.
Derneklerin düzenlediği kurslarla ilgili olarak ayrıca il dernekler müdürlüğüne bildirimde bulunma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Dernek merkezlerinin, kütükte mesken olarak gösterilen yerlerde açılması durumunda, kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı kararla onay vermesi gerekmektedir. Dernek kuruluşu sırasında bu kararın örneği dernek kurucularından istenecektir.
Kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek üzere kurulan dernekler, 5072 sayılı yasa kapsamına girdiklerinden dolayı bu Kanun hükmü gereğince kamu kurum veya kuruluşunun yerleşkesinde bulunan bir yerin dernek adresi olarak kullanılması mümkün değildir. Bu Kanun kapsamı dışında bulunan derneklerin ise yetkili birimden kiralamaları durumunda kamu kurumu yerleşkesinde bulunan ve kamu hizmeti verilen kısımların dışında kalan bir yeri ikamet adresi olarak kullanabilmeleri mümkündür.
Kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek amacı ile kurulan dernekler 5072 sayılı Dernekler ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları İle İlişkilerine Dair Kanun kapsamında bulunmaktadır.
Adı geçen Kanunun 2 nci maddesinin (a) bendi "Dernek ve vakıflar, kamu kurum ve kuruluşlarının ismini alamaz, bu kurum ve kuruluşların hizmet binaları ve müştemilatı içinde faaliyet gösteremez ve bu kuruluşlara ait araç ve gereci kullanamaz." hükmünü amirdir.
Bu kapsamda, derneğin 5072 sayılı Kanun kapsamına girmesi durumunda kamu kurum veya kuruluşunun hizmet binaları ve müştemilatı dernek adresi olarak kullanılamamaktadır.
Derneğin amacının 5072 sayılı Kanun kapsamına girmemesi durumunda ise, Dernekler Mevzuatı açısından engel bulunmamakla birlikte ikamet adresi olarak kullanılacak yerin derneğe kiralanması hususunda yetkili kurum yöneticilerinden onay alınması gerektiği değerlendirilmektedir.
Dernekler, tüzüklerinde yazılı olmak ve sağlanan kârı üyelerine paylaştırmamak, gelir, faiz veya başka adlarla üyelerine aktarmamak şartıyla üyelerinin yiyecek, giyecek gibi zarurî ihtiyaç maddelerini ve diğer mal ve hizmetlerle kısa vadeli kredi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla sandık kurabilirler.
Dernekler; üyelerine kar payı dağıtmamak, gelir, faiz veya başka adlarla üyelerine para aktarmamak şartıyla, üyelerinin yiyecek, giyecek gibi zaruri ihtiyaç maddelerini ve diğer mal ve hizmetlerle kısa vadeli kredi ihtiyaçlarını sandık kurarak karşılayabilirler.
Derneklerin sandık kurabilmesi için;
a) Dernek tüzüğünde sandık kurulacağına dair açık hüküm bulunması,
b) Dernek genel kurulunca sandık kurulması için karar alınmış olması gerekir.
Dernekler tarafından kurulan sandıklara, ilgili derneğin merkez ve şubelerine kayıtlı üyeler dışında üye kabul edilmez. Sandıklara üye olmak isteğe bağlıdır. Sandık üyeliğine kabul, sandık yönetim kurulu kararı ile olur.
Her sandığın, dernek yönetim kurulunca hazırlanıp genel kurulca kabul edilen bir sandık yönergesi bulunur. Bu yönergede aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur:
a)Sandığın adı,
b) Sandığın çalışma konuları,
c) Üye olma, üyelikten çıkma ve çıkarılmanın şartları,
d) Sandık genel kurulunun kuruluş şekli, toplanma zamanı, görev ve yetkileri,
e) Sandık yönetim kurulunun asıl ve yedek üye sayısı, nasıl seçileceği, görev ve yetkileri,
f) Sandık denetim kurulunun asıl ve yedek üye sayısı, nasıl seçileceği, görev ve yetkileri,
g) Üyelerden alınacak giriş aidatı ile üyelik aidatının belirlenme ve tahsilat şekli,
h) Sandıkça oluşturulacak fonlar, bu fonlara katılma şartları, fonlardan yararlanma esasları, fonlardan yapılacak yardımların miktarı ve oranları,
ı) Üyelerin sandıktan çıkması veya çıkarılmasının şartları,
j) Fonlarda biriken para ve hakların tasfiyesi ve geri verilmesi esas ve usulleri,
k) Fonlarda biriken paraların değerlendirilme esas ve usulleri, işletilecek paralardan elde edilecek faiz, kâr, temettü ve diğer değerlerin, kullanımına dair esaslar,
l) Mikrokredi ve diğer borç para verme esas ve usulleri, (Mikro kredi ve diğer borç para alacaklardan istenecek hizmet bedeli veya faiz oranları yönetim kurulu kararı ile belirlenir.)
m) Sandığın dağıtılmasına karar verilmesi durumunda, mal varlığının tasfiye esasları.
Dernek genel kurulunca kabul edilen sandık yönergesinin yönetim kurulu üyelerince her sayfası imzalanmış bir sureti, genel kurul toplantısını izleyen otuz gün içinde dernek başkanı tarafından mülki idare amirliğine verilir.
Sandık yönergesinin mülki idare amirliğine bildirilmesinden itibaren altı ay içinde sandık genel kurulunun toplanması ve sandık organlarının oluşturulması zorunludur. Sandık organlarının oluşturulmasına kadar, sandık işlemlerini yürütmeye dernek yönetim kurulu yetkilidir. Sandığın ilk genel kurulu, dernek yönetim kurulunun çağrısı üzerine toplanır.
Her sandıkta;
Genel kurul,
Yönetim kurulu,
Denetim kurulu,
oluşturulması zorunludur.
Sandık yönetim ve denetim kurullarının asıl ve yedek üye sayısı üçten az olamaz. Sandık yönetim ve denetim kurulları sandık üyeleri arasından seçilir.
Genel kurula katılma hakkı bulunan sandık üyelerinden oluşur. Üye sayısının çok olması veya üyelerin farklı yerleşim yerlerinde bulunması halinde genel kurulda nasıl temsil edilecekleri, 74 üncü maddeyle düzenlenen sandık yönergesinde düzenlenir. Genel kurulun toplantıya çağrılması, toplantı gündemi ve yeri, toplantı ve karar yeter sayısı ve kararların üyelere duyurulması konularında, sandığın bağlı bulunduğu dernek tüzüğünün bu konuları düzenleyen hükümleri uygulanır.
Sandıklar, derneklerin bir yan kuruluşudur; bunların tüzel kişilikleri yoktur.
Sandık yönetim kurulu, dernek yönetim kurulunca verilecek yetkiye dayanarak, sandıkla ilgili konularda mahkemeler ve idare makamlarında sandığı temsil edebilir, sandığa izafeten her türlü hukuki tasarrufta bulunabilir.
Sandığın bütün mal ve hakları dernek malı sayılır. Taşınmazlar dernek adına tescil edilir, kullanma hakkı sandığa devredilir.
Bu mallara karşı işlenen suçlar, dernek mallarına karşı işlenmiş sayılır ve sandık mallarına karşı suç işleyenler dernek malına karşı suç işleyenler gibi cezalandırılır.
Sandıklar aşağıda yazılı defterleri tutmak zorundadır:
a)Karar defteri: Yönetim kurullarının kararları gün ve sayı sırası ile bu deftere yazılır. Kararların altı toplantıya katılan üyelerce imzalanır.
b)Üye kayıt defteri: Sandığa üye olarak girenlerin kimlikleri ve giriş tarihleri bu deftere işlenir.
c)Evrak kayıt defteri: Sandık yönetimine ilişkin gelen ve giden evrak, gün ve sayı sırasıyla bu deftere kaydedilir. Gelen evrakın asılları ve giden evrakın kopyaları dosyalanır.
d)Demirbaş defteri: Sandığın demirbaş eşyası bu deftere, alınış tarihleri ve değerleri belirtilerek yazılır.
e)Yevmiye defteri, büyük defter ve envanter defteri: sandık adına alınan gelirler ve yapılan giderler ile envanter kayıtları, açık ve düzenli olarak bu defterlere işlenir. Sandıklar bilanço esasına göre defter tutarlar. Bu defterlerin tutulma usulü ile kayıt şekli Vergi Usul Kanunu ile bu Kanununun Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri esaslarına göre yapılır.
Yukarıda sayılan defterler ile sandıkça tutulması uygun bulunan öteki defterlerin, dernekler birimi ya da noterlerce onaylanması zorunludur.
Dernekler Yönetmeliğinin altıncı bölümünde yer alan Defterler ve Kayıtlara ilişkin esas ve usuller ile yedinci bölümünde yer alan Gelir ve Giderlere ilişkin esas ve usuller sandıklar için de uygulanır.
Sandığın bağlı olduğu derneğin genel kurulu, yönetim kurulu veya denetim kurulu, sandığın denetimini her zaman yapabilir. Dernek ve sandık denetim kurulları en az yılda bir kez olmak üzere sandık hesap ve faaliyetlerinin denetimini yapmakla görevli ve yetkilidir. Denetim sonuçları bir rapor halinde sandık genel kurulu ve toplandığında dernek genel kuruluna sunulur.
Sandıkların yönetim yerleri, satış yerleri, defterleri, hesap ve işlemleri İçişleri Bakanlığı veya yetkili mülki idare amiri tarafından her zaman denetlettirilebilir. Bu denetleme, görevlendirilecek kolluk kuvvetleri mensupları dışındaki memur veya memurlar aracılığıyla yaptırılır.
Denetleme sırasında, görevli memurlar tarafından istenecek her türlü defter, belge ve işlemli yazıların, denetleyen kişilere gösterilmesi ve talep halinde onaylı örneklerinin verilmesi zorunludur.
www.siviltoplum.gov.tr adresinde yer alan "İstatistikler" bölümünden ulaşabilirsiniz. Ayrıca e-Devlet Kapsında sunulan hizmetlerden de ulaşılabilmektedir.
Dernek kurucularının, yöneticilerin ya da üyelerinin, derneğin kurulu bulunduğu yerin dışında ikamet ediyor olmasının, dernekler mevzuatı açısından herhangi bir sakıncası bulunmamaktadır.
Dernek adlarında; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeler İçişleri Bakanlığının izni ile kullanılabilir.
Derneğin, söz konusu izni alabilmesi için, Dernekler Yönetmeliği'nin 53 üncü maddesinde belirtilen şartları taşıması ve aynı Yönetmeliğin 54 üncü maddesinde belirtilen evrakı tamamlayarak, merkezinin bulunduğu yerin mülki idare amirliğine başvuruda bulunması gerekmektedir.
Yönetim kurulu üye sayısı, boşalmalar sebebiyle yedek üyelerin de göreve getirilmesinden sonra üye tamsayısının yarısının altına düşerse; genel kurul, kalan yönetim kurulu üyeleri veya denetim kurulu tarafından bir ay içinde toplantıya çağrılmalıdır. Çağrı yapılmazsa, üyelerden birinin istemi üzerine, sulh hâkimi, üç üyeyi genel kurulu toplantıya çağırmakla görevlendirir. Yapılacak genel kurulda yönetim kurulu yeniden seçilmelidir.
Dernekler, genel kurullarının yetki vermesi üzerine yönetim kurulu kararıyla taşınmaz mal satın alabilir veya taşınmaz mallarını satabilirler. Bu konuda yetkili organlardan karar alındıktan sonra tapu müdürlüğünde işlem yapılabilmesi için, dernek merkezinin bulunduğu yer mülki idare amirliğinden (Dernekler Biriminden) yetki belgesi alınması gerekmektedir.
Dernekler, edindikleri taşınmazları tapuya tescilinden itibaren otuz gün içinde Dernekler Yönetmeliği Ek-26'da gösterilen "Taşınmaz Mal Bildirimi" formunu doldurmak suretiyle derneğin merkezinin bulunduğu mülki idare amirliğine bildirmekle yükümlüdürler.
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 29 uncu maddesi kapsamında, Bakanlar Kurulunca çıkarılan Dernek, Vakıf, Birlik, Kurum, Kuruluş, Sandık ve Benzeri Teşekküllere Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin Bütçelerinden Yardım Yapılması Hakkında Yönetmelik ve 14/01/2013 tarihinde yürürlüğe giren, "İçişleri Bakanlığı Bütçesinden Derneklere Yardım Yapılması Hakkında Yönerge" hükümleri çerçevesinde, proje yardımı yapılmaktadır. İçişleri Bakanlığınca desteklenecek proje konuları, desteğin miktarı ve kapsamı, kimlerin başvurabileceği, başvurunun nasıl ve nereye yapılacağı konuları ile ilgili detaylar www.siviltoplum.gov.tr adresinde yer alan Proje Destek Sistemi'nde (PRODES) yer alan Başvuru Rehberinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Dernekler Bilgi Sistemi (DERBİS) kullanıcısı iş ve işlemleri, Dernekler Yönetmeliği'nin 96 ncı maddesi doğrultusunda İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü ve ilçelerdeki kaymakamlık bünyesinde bulunan sivil toplumla ilişkiler birimlerince yürütülmektedir. DERBİS şifresi, derneğin başkanı tarafından, derneğin merkezinin bulunduğu İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğünden ya da kaymakamlık sivil toplumla ilişkiler birimlerinden alınabilir.
Elektronik ortamda beyanname ve bildirimleri doldurma yetkisi, kuruluş sürecinde dernek geçici yönetim kurulu başkanına geçici yönetim kurulu tarafından, organların oluşturulmasından sonra ise dernek başkanına dernek yönetim kurulu kararı ile verilir. Dernek başkanı veya dernek başkanı tarafından yetkilendirilen kişi, derneğin merkezinin bulunduğu yerin Mülki İdare Amirliğine konuya ilişkin olarak alınmış yönetim kurulu kararının dernek başkanı tarafından onaylanmış nüshası ile yazılı olarak başvurur. Başvuru yazısı ile yönetim kurulu kararının onaylı nüshası sivil toplumla ilişkiler birimi personeli tarafından incelenir ve karar fotokopisi mühürlenerek imzalanır. Dernek başkanlarına, sivil toplumla ilişkiler birimi tarafından müracaat anında sistemden üretilecek kullanıcı kodu, parola ve şifreyi ihtiva eden kapalı bir zarf verilir. Kapalı zarfın tesliminde, derneğin adı ve kütük numarasını, teslim eden ve teslim alan kişilerin ad ve unvanlarını, zarfın kapalı olarak teslim edildiğini içeren bir tutanak düzenlenir. Bu tutanak dernek başkanı, sivil toplumla ilişkiler birimi yetkilisi ve bir personel tarafından tarih ve saat konulmak suretiyle imzalanır.
Dernek tarafından elektronik ortamda beyanname ve bildirimleri doldurma yetkisi verilen ve kapalı zarf alan dernek başkanının değişmesi halinde, değişiklik mülki idare amirliğine bildirilir, daha önce verilen kullanıcı kodu, parola ve şifre iptal edilir. Derneğin talebi üzerine yeni kullanıcı kodu, parola ve şifre verilir.
Derneğin genel kurulu, her zaman derneğin feshine karar verebilir. Fesih kararı, Dernekler Yönetmeliği'nin 14 ve 15 inci maddelerinde belirtilen usulle genel kurul toplanarak alınabileceği gibi, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 76 ncı maddesinde belirtilen; "Bütün üyelerin bir araya gelmeksizin yazılı katılımıyla alınan kararlar ile dernek üyelerinin tamamının kanunda yazılı çağrı usulüne uymaksızın bir araya gelerek aldığı kararlar geçerlidir." hükmü çerçevesinde de derneğin feshine karar verilebilir.
a) Tasfiyenin dernek tüzüğünde gösterilen esaslara göre yapılması:
Genel kurul kararı ile feshedilen veya kendiliğinden sona erdiği tespit edilen derneğin para, mal ve haklarının tasfiyesi tüzüğünde gösterilen esaslara göre yapılır.
Derneğin para, mal ve haklarının devri, son yönetim kurulu üyelerinden oluşan tasfiye kurulunca yapılır. Bu işlemlere, feshe ilişkin genel kurul kararının alındığı veya kendiliğinden sona erme halinin kesinleştiği tarihten itibaren başlanır. Tasfiye süresi içinde bütün işlemlerde dernek adında "Tasfiye Halinde ……. Derneği" ibaresi kullanılır. Tasfiye kurulu, önce derneğin hesaplarını inceler. İnceleme esnasında derneğe ait defterler, alındı belgeleri, harcama belgeleri, tapu ve banka kayıtları ile diğer belgelerinin tespiti yapılarak varlık ve yükümlülükleri bir tutanağa bağlanır. Tasfiye işlemeleri sırasında borçlu olduğu tespit edilen derneklerin alacaklılarına çağrıda bulunulur ve varsa malları paraya çevrilerek alacaklılara ödenir. Derneğin alacaklı olması durumunda borçlulardan alacaklar tahsil edilir. Alacakların tahsil edilmesi ve borçların ödenmesinden sonra kalan para ve mallar tüzükte belirtildiği şekilde devredilir. Bu derneklerin para, mal ve haklarının tasfiye ve intikal işlemlerinin tamamlanmasını müteakip tasfiye kurulu tarafından durumun yedi gün içinde bir yazı ile dernek merkezinin bulunduğu yerin mülki idare amirliğine bildirilmesi ve bu yazıya tasfiye tutanağının da eklenmesi zorunludur.
Tasfiyeye ilişkin tüm işlemler tasfiye tutanağında gösterilir ve tasfiye işlemleri, mülki idare amirliklerince haklı bir nedene dayanılarak verilen ek süreler hariç üç ay içinde tamamlanır.
Bu derneklerin defter ve belgelerini tasfiye kurulu sıfatıyla son yönetim kurulu üyeleri saklamakla görevlidir. Bu görev, bir yönetim kurulu üyesine de verilebilir. Bu defter ve belgelerin saklanma süresi en az beş yıldır.
b) Tasfiyenin mahkeme kararı ile yapılması:
Tüzükte tasfiyenin ne şekilde yapılacağının genel kurul kararına bırakıldığı hallerde, genel kurul tarafından bir karar alınmamış veya genel kurul toplanamamış veya son yönetim kuruluna yapılan tebligata rağmen tasfiye işlemleri yapılmamışsa yahut dernek mahkeme kararı ile feshedilmişse, derneğin bütün para, mal ve hakları, mahkeme kararıyla bulunduğu ildeki amacına en yakın ve kapatıldığı tarihte en fazla üyeye sahip derneğe devredilir.
Bu derneklerin para, mal ve haklarının tasfiyesi mahkeme kararında belirtilen esaslara göre yapılır ve tasfiyenin tamamlanmasını müteakip, durum ilgili mülki idare amirliğine bildirilir.
Dernek gelirleri alındı belgesi ile tahsil edilir. Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile tahsili halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer.
Dernek giderleri ise fatura, perakende satış fişi, serbest meslek makbuzu gibi harcama belgeleri ile yapılır. Ancak, 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında bulunan ödemeler için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gider pusulası düzenlenir. Bu kapsamda da bulunmayan ödemeler için Dernekler Yönetmeliği Ek-13'te yer alan "Gider Makbuzu" veya banka dekontu gibi belgeler harcama belgesi olarak kullanılır.
Dernekler tarafından kişi, kurum veya kuruluşlara yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri Dernekler Yönetmeliği Ek-14'te yer alan "Ayni Yardım Teslim Belgesi" ile yapılır. Kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından derneklere yapılacak bedelsiz mal ve hizmet teslimleri ise Dernekler Yönetmeliği Ek-15'te yer alan "Ayni Bağış Alındı Belgesi" ile kabul edilir.
Bu belgeler; Dernekler Yönetmeliği Ek-13, Ek-14 ve Ek-15'te gösterilen biçim ve ebatta, müteselsil seri ve sıra numarası taşıyan, kendinden karbonlu elli asıl ve elli koçan yaprağından meydana gelen ciltler veya elektronik sistemler ve yazı makineleri aracılığıyla yazdırılacak form veya sürekli form şeklinde, dernekler tarafından bastırılır. Form veya sürekli form şeklinde bastırılacak belgelerin, belirtilen nitelikte olması zorunludur.
Yönetim kurulu asıl üyeleri ve temsilci olarak görevlendirilenler hariç, dernek adına gelir tahsil edecek kişi veya kişiler, yetki süresi de belirtilmek suretiyle, yönetim kurulu kararı ile tespit edilir. Gelir tahsil edecek kişilerin açık kimliği, imzası ve fotoğraflarını ihtiva eden ve Dernekler Yönetmeliği Ek-19'da yer alan "Yetki Belgesi" dernek tarafından iki nüsha olarak düzenlenerek, dernek yönetim kurulu başkanınca onaylanır. Yönetim kurulu asıl üyeleri yetki belgesi olmadan gelir tahsil edebilir.
Yetki belgelerinin süresi yönetim kurulu tarafından en çok bir yıl olarak belirlenir. Süresi biten yetki belgeleri aynı usulle yenilenir. Yetki belgesinin süresinin bitmesi veya adına yetki belgesi düzenlenen kişinin görevinden ayrılması, ölümü, işine veya görevine son verilmesi, derneğin kendiliğinden dağıldığının tespit edilmesi veya fesih edilmesi gibi hallerde, verilmiş olan yetki belgelerinin dernek yönetim kuruluna bir hafta içinde teslimi zorunludur. Ayrıca, gelir toplama yetkisi yönetim kurulu kararı ile her zaman iptal edilebilir.
Dernekler, amaç ve çalışma konularını gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu mali kaynağı sağlayabilmek, elde edilen geliri üyelerine paylaştırmamak, tüzüklerinde hüküm bulunmak ve mali mevzuat hükümlerini yerine getirmek şartıyla, iktisadi işletme veya şirket kurarak ticari faaliyetlerde bulunabilirler.
Ancak, dernek adına gelir tahsil etmekle yetkili olan kişiler, tahsil ettikleri paraları otuz gün içerisinde dernek saymanına teslim ederler veya derneğin banka hesabına yatırırlar. Tahsilatı 2005 yılı için 1.000,00 TL'yi geçenler )Bu tutar her yıl yeniden değerleme oranında artmaktadır), 30 otuz günlük süreyi beklemeksizin tahsil ettikleri parayı en geç iki iş günü içinde dernek saymanına teslim ederler veya derneğin banka hesabına yatırırlar.
Dernek kasasında bulundurulabilecek para miktarı, ihtiyaçlar dikkate alınarak yönetim kurulunca belirlenir.
Derneklerin bankalarda hesap açtırması gerektiğine dair mevzuatta herhangi bir zorunluluk bulunmamaktadır.
Dernek gelirleri alındı belgesi ile tahsil edilir. Ancak, dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile tahsili halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer. Dolayısıyla, derneğin banka hesabına yatan paralar için alındı belgesi düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.
Dernek giderleri, fatura, perakende satış fişi, serbest meslek makbuzu gibi harcama belgeleri ile yapılır. Ancak, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında bulunan ve ücret mahiyetindeki ödemeler için 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gider pusulası düzenlenir. Dolayısıyla, dernek tarafından yaptırılan tadilat işi için ücret ödenen kişi fatura düzenleyemiyorsa ödeme karşılığında dernek tarafından gider pusulası düzenlenir ve ödenen ücretten gelir vergisi stopajı yapılarak maliye veznesine yatırılır.
Derneğin iş ve işlemlerinde dernek yetkililerinin kusurları nedeniyle ödenmek zorunda olunan cezalar dernek giderlerine kaydedilmez. Bu cezalar, kusurlularca ödenmesi gerekir.
Genel kurul, yönetim veya denetim kurulunun gerekli gördüğü hâllerde veya dernek üyelerinden beşte birinin yazılı başvurusu üzerine, yönetim kurulunca olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Dernek üyelerinden beşte birinin yazılı başvurusu üzerine yönetim kurulu, genel kurulu toplantıya çağırmazsa; üyelerden birinin başvurusu üzerine sulh hakimi, üç üyeyi genel kurulu toplantıya çağırmakla görevlendirir.
Olağan genel kurulda olduğu gibi, olağanüstü genel kurul toplantısı içinde toplantının günü, saati, yeri ve gündemini bir kararla belirlenir. Dernek tüzüğüne göre genel kurula katılma hakkı bulunan üyelerin listesi düzenlenerek bu üyeler, en az onbeş gün önceden, toplantının günü, saati, yeri ve gündemi bir gazetede ilan edilmek veya yazılı ya da elektronik posta ile bildirilmek suretiyle toplantıya çağrılır. Bu çağrıda, çoğunluk sağlanamaması sebebiyle toplantı yapılamazsa, ikinci toplantının hangi gün, saat ve yerde yapılacağı da belirtilir.
Dernekler Yönetmeliğinin 15 inci maddesinde belirtilen usule göre toplantı gerçekleştirilir.
Olağanüstü genel kurul, olağan genel kurul tarihinden çok kısa süre önce yapılmış ve bu toplantıda dernek organlarının seçimi gerçekleştirilmiş olsa dahi olağan genel kurulun tüzükte belirtilen zamanda yapılmasını etkilemez.,
Genel kurul, katılma hakkı bulunan üyelerin salt çoğunluğunun, tüzük değişikliği ve derneğin feshi hâllerinde üçte ikisinin katılımıyla toplanır; çoğunluğun sağlanamaması sebebiyle toplantının ertelenmesi durumunda ikinci toplantıda çoğunluk aranmaz. Ancak, bu toplantıya katılan üye sayısı, yönetim ve denetim kurulları üye tam sayısının iki katından az olamaz.
Bu kapsamda, tüzük değişikliği veya fesih hali dışında, genel kurulun birinci toplantısında dernek tüzüğünde belirtilen genel kurula katılma hakkı bulunan (Örneğin, yıllık aidatını ödemiş olanlar vs.) üye sayısının salt çoğunluğu ile toplantı gerçekleştirilebilecektir. Çoğunluk sağlanamaması nedeniyle ertelenmiş olan toplantının ikincisinde ise tüzükte belirtilen yönetim ve denetim kurullarının sadece asıl üye sayısının iki katından az olamamaktadır. İkinci toplantıda tüzük değişikliği veya fesih konusu görüşülecek dahi olsa yönetim ve denetim kurulunun asıl üye sayısının iki katından az olmamak üzere üyenin toplantıya katılımı yeterlidir.
Dernek Adları (Dernekler Kanunu Madde 28)
Dernek adlarında; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal, Şehit, Gazi kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeler İçişleri Bakanlığının izni ile kullanılabilir.
İzin alma (Dernekler Yönetmeliği Madde 53)
Dernek adlarında; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal, Şehit, Gazi kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeler, ilgili bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle Bakanlığın izni ile kullanılabilir.
İzin almak için başvuracak derneklerde aşağıdaki şartlar aranır:
a) En az bir yıldan beri faaliyette bulunması,
b) Amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetler ve yaptığı hizmetler ile gelecekte yapılması düşünülen işlerin; üyelerinin dışında topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte olması,
c) Benzer amaçlı dernekler arasında en çok üyeye sahip olması,
ç) Son üç yıl içinde, kendi üyeleri dışında ulusal veya uluslararası alanda yaptığı en az üç proje veya faaliyetini belgelendirmesi,
Yerleşim yerinin bulunduğu il dışında, en az üç ilde şube veya temsilciliğinin bulunması,
e) Bu konuda genel kurulunda karar almış olması.
Başvuru (Dernekler Yönetmeliği Madde 54)
İzin için başvuracak dernekler, aşağıda belirtilen belgelerle birlikte başvurularını mülki idare amirliğine yaparlar.
a) (Mülga:RG-30/10/2011-28100)
b) Dernek üye listesi,
c) Derneğin faaliyetleri, yaptığı hizmetler ve gelecekte yapılması düşünülen işler hakkında rapor,
d) İzne tabi kelimelerin kullanılması için genel kurulun aldığı karar örneği.
İzin (Dernekler Yönetmeliği Madde 55)
İlgili valilik, taleple ilgili gerekli araştırmayı yaptıktan sonra, izin talebini valilik görüşü ile birlikte bir ay içinde Bakanlığa gönderir.
Bakanlık, gerekli incelemeyi yaparak, gerektiğinde ilgili bakanlıkların da görüşünü aldıktan sonra başvuruyu karara bağlar. Sonuç, Bakanlıkça ilgili valiliğe bildirilir ve valilik tarafından da ilgili derneğe bilgi verilir.
-Kamu Yararına Çalışan Dernekler (Dernekler Kanunu Madde 27)
Kamu yararına çalışan dernekler Cumhurbaşkanı Kararıyla tespit edilir. Bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için, en az bir yıldan beri faaliyette bulunması ve derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek üzere giriştiği faaliyetlerin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve ölçüde olması şarttır.
Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kazanılması, kaybedilmesi ve gerekli belgeler ile diğer esas ve usuller yönetmelikte düzenlenir.
Kamu Yararına Çalışan Dernek Sayılma (Dernekler Yönetmeliği Madde 48)
Kamu yararına çalışan dernekler, Hazine ve Maliye Bakanlığının ve varsa ilgili bakanlıkların görüşü üzerine, Bakanlığın teklifi ve Cumhurbaşkanı kararıyla tespit edilir.
Kamu Yararı İçin Aranacak Şartlar (Dernekler Yönetmeliği Madde 49)
Kamu yararına çalışan derneklerden sayılmak için derneğin;
En az bir yıldan beri faaliyette bulunması,
Son bir yıl içindeki, 2019 yılı için belirlenen tutar olan 165.168,00 TL’sini ve 2020 yılı için
202.462,00 TL’sini geçen alım ve satım işlemlerinin rekabet koşullarına uygun yapılması,
Amacı ve gerçekleştirdiği faaliyetlerin, üyelerinin dışında yerel veya ulusal düzeyde toplumun ihtiyaç ve sorunlarına yönelik çözümler üretecek ve toplumsal gelişmeye katkı sağlayacak nitelikte olması,
Yıl içinde elde ettiği gelirin en az yarısının bu amaçla harcanması,
Sahip olduğu mal varlığının ve yıllık gelirinin tüzüğünde belirtilen amacı gerçekleştirecek düzeyde olması gerekir.
Bu durum, Bakanlık dernekler denetçileri tarafından düzenlenen rapor ile tespit ettirilebilir. Bu nitelikleri taşımadığı tespit edilen dernekler, kamu yararı kararı için, bu tespitin yapıldığı tarihten itibaren üç yıl geçmeden önce yeniden başvuramaz.
Başvuru ve İstenen Belgeler (Dernekler Yönetmeliği Madde 50)
Kamu yararına çalışan derneklerden sayılmak isteyen dernekler, aşağıda belirtilen ekleri ile birlikte başvurularını dörder suret olarak mülki idare amirliğine yaparlar.
Derneğin kamu yararı yönünden; faaliyeti, yaptığı hizmetler ve gelecekte yapılması
düşünülen işler hakkındaki raporu,
b) Derneğin taşınır ve taşınmaz mallarının listesi,
c) Kamu yararına çalışan derneklerden sayılması için yönetim kurulunun aldığı karar örneği.
Başvurunun Değerlendirilmesi (Dernekler Yönetmeliği Madde 51)
Başvurularda alınan belgelerin üçer adedi oluşturulan valilik görüşü ile birlikte bir ay içinde Bakanlığa gönderilir. Valilik görüşünde derneğin amacının ve faaliyetlerinin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve ölçüde olup olmadığı ve kamu yararına çalışan derneklerden sayılıp sayılamayacağı açıkça belirtilir.
İlgili bakanlıkların ve Hazine ve Maliye Bakanlığının da görüşü alındıktan sonra, Bakanlığın
teklifi ve Cumhurbaşkanı kararı ile dernek, kamu yararına çalışan derneklerden sayılır.
Kamu yararına çalışan derneklerden sayılmaya ilişkin karar Bakanlıkça ilgili valiliğe bildirilir ve valilik tarafından başvuru sahiplerine bilgi verilir. Başvurusu reddedilenler buna ilişkin gerekçe ile birlikte ilgili valiliğe bildirilir ve valilik tarafından başvuru sahiplerine bilgi verilir.
Kamu Yararına Çalışan Dernek Statüsünün Kaybedilmesi
(Dernekler Yönetmeliği Madde 52)
Kamu yararına çalışan derneklerin, denetimler sonunda bu niteliklerini kaybettiği anlaşılırsa; Hazine ve Maliye Bakanlığının ve varsa ilgili bakanlıkların görüşü alınarak, Bakanlığın teklifi ve Cumhurbaşkanı kararıyla haklarında alınan kamu yararına çalışan derneklerden sayılma kararı iptal edilir. Sonuç, Bakanlıkça ilgili valiliğe bildirilir ve valilik tarafından da ilgili derneğe bilgi verilir.
Mal Bildirimi (2019/7 sayılı Genelge)
Kamu yararına sayılan dernek yönetici ve deneticilerinin mal bildiriminde bulunacakları 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 2’nci maddesinin (f) fıkrasında belirtilmektedir.
Bu kapsamda kamu yararına çalışan dernek yönetim ve denetim kurulu üyeleri ve şube başkanları;
Mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda bir ay içinde,
Yönetim ve denetim kurulu üyelikleri seçimleri ile göreve başlama tarihini izleyen bir ay içinde,
Görevin sona ermesi halinde ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde,
ayrıca görevlerine devam edenler sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç şubat ayı sonuna kadar dernek merkezinin bulunduğu İl Valiliklerine (İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü) mal bildirimlerini göndermeleri gerekmektedir.
Lokal, dernek üyelerinin sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere mülki idare amirinin izniyle açılan tesistir. Dernekler dernek merkezinin bulunduğu yer dışında başka il ve ilçelerde lokal açabilmektedirler
Dernekler, başka bir dernek, gerçek veya tüzel kişi ile ortaklaşa lokal açamaz. Federasyon ve konfederasyonlar hariç, lokal açabilmesi için derneğin en az bir yıldan beri faaliyette bulunması şarttır. Çocuk dernekleri lokal açamaz.
İl merkezlerinde açılacak lokaller için valiliğe, büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçeler dahil olmak üzere diğer ilçelerde açılacak lokaller için kaymakamlığa bir dilekçe ile başvurulur.
Lokal açılması ve işletilmesi ile ilgili hususlar 21/03/2005 tarihli ve 25772 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Dernekler Yönetmeliğinin 56 - 71 inci maddelerinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Dernekler, amaçları ile ilgisi bulunan ve kanunlarla yasaklanmayan alanlarda, kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere ve yetkili organların kararı ile platformlar oluşturabileceklerdir.
Bu kararda ayrıca platformu oluşturan kuruluşları temsille görevlendirilecek kişi veya kişilerde belirlenir.
Platformun faaliyete başlayabilmesi için, sivil toplum kuruluşlarının yetkili organlarının belirlediği temsilciler tarafından bir mutabakat tutanağı düzenlenir. Bu tutanakta;
a)Platformun oluşturulma amacı,
b)Çalışmaların yürütüleceği yerleşim yeri,
c)Yönetim grubu üyeleri ve koordinatörünün isimleri belirtilir.
Oluşturulan platformların mülki idare amirliğine bildirilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, derneklerin her yıl verecekleri beyannamelerinde katıldıkları platformlar ile ilgili bilgileri eksiksiz olarak belirtmeleri gerekmektedir.
Dernek ile ilgili şikâyetler için derneğin merkezinin bulunduğu İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğüne başvurulması gerekmektedir.
5253 sayılı Dernekler Kanunu hükmü gereğince, gerekli görülen hallerde, derneklerin tüzüklerinde gösterilen amaçlar doğrultusunda faaliyet gösterip göstermedikleri, defterlerini ve kayıtlarını mevzuata uygun olarak tutup tutmadıkları İçişleri Bakanı veya mülkî idare amiri tarafından denetletilebilir. İçişleri Bakanı bu yetkisini genel uygulama olarak Mülkiye Müfettişleri ve Dernekler Denetçileri vasıtasıyla yerine getirmektedir.
Ayrıca, Devlet Denetleme Kurulunun dernekler üzerinde genel nitelikte denetim yapma yetkisi olduğu gibi başka kurumlara da ilgisi bulunduğu derneklerle sınırlı olmak üzere denetim yetkisi veren yasal hükümler bulunmaktadır.
Dernek tüzüğünde aşağıda gösterilen hususların belirtilmesi zorunludur:
-Derneğin adı ve merkezi.
-Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri ile faaliyet alanı.
-Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekilleri.
-Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı.
-Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri.
-Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı.
-Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği.
-Üyelerin ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli.
-Derneğin borçlanma usulleri.
-Derneğin iç denetim şekilleri.
-Tüzüğün ne şekilde değiştirileceği.
-Derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şekli.
-Dernek tüzüğünde kanunların emredici hükümlerine aykırı olmamak şartıyla amacına uygun diğer hükümlere yer verilebilir.
Dernek tüzüğünde değişiklik genel kurul kararıyla yapılabilir. Tüzük değişikliğinde genel kurul, katılma hakkı bulunan üyelerin üçte ikisinin katılımıyla toplanır; çoğunluğun sağlanamaması sebebiyle toplantının ertelenmesi durumunda ikinci toplantıda çoğunluk aranmaz. Ancak, bu toplantıya katılan üye sayısı, yönetim ve denetim kurulları üye tam sayısının iki katından az olamaz.
Tüzük değişikliği kararları, toplantıya katılan üyelerin üçte iki çoğunluğuyla alınabilir.
Dernekler, tüzük değişikliği yapmak suretiyle adlarını değiştirebilirler.
Derneklerin, mevcut veya mahkeme kararıyla kapatılmış veya feshedilmiş bir siyasî partinin, bir sendikanın veya üst kuruluşun, bir derneğin veya üst kuruluşun adını, amblemini, rumuzunu, rozetini ve benzeri işaretleri ya da başka bir ülkeye ve daha önce kurulmuş Türk devletlerine ait bayrak, amblem ve flamaları kullanmaları yasaktır. Bu kapsamda, derneğin yeni adının mevcut veya mahkeme kararıyla kapatılmış veya feshedilmiş derneklerle aynı olmaması gerekmektedir.
5072 sayılı Kanun kapsamındaki bir dernek adını spor derneği olarak değiştirirse, bu kanun kapsamından çıkar mı?
Derneğin tüzüğünde belirtilen amacı, kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek konularına yönelik ise 5072 sayılı Kanun kapsamına girmektedir. Bu kanun kapsamındaki derneğin tüzüğünde yer alan amacı değiştirilmeden derneğin isminin spor derneği olarak değiştirilmesi derneği bu Kanun kapsamından çıkartmamaktadır.
Kanunlardaki özel düzenlemeler hariç, fiil ehliyetine sahip bulunan her gerçek kişi ile tüzel kişiler, derneklere üye olma hakkına sahiptir. Ancak, dernek tüzüklerinde üyelik için özel şartlar belirlenebilir. Derneklere üye olmak isteyen kişilerin, derneğe yazılı olarak başvuruda bulunması ve dernek yönetim kurulları da dernek tüzüğünde belirtilen hükümler doğrultusunda üyelik başvurularını en geç 30 gün içerisinde üyeliğe kabul veya red şeklinde karara bağlayarak sonucunu başvuru sahibine bildirmesi gerekmektedir.
Fiil ehliyetine sahip gerçek veya tüzel kişiler, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir. Ancak, Türk Silahlı Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensupları ile kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri hakkında özel kanunlarında getirilen kısıtlamalar saklıdır.
Bu çerçevede, Dernekler Mevzuatında yasaklayıcı bir hüküm bulunmamakla birlikte, Devlet memurlarının çalıştıkları kurumların özel kanunlarında yasaklayıcı bir hüküm yok ise dernek kurucusu veya kurulmuş derneklere üye olabilecekleri gibi bu derneklerin organlarında da görev alabileceklerdir.
Üyelerin ödenti verme borcu tüzükle düzenlenir. Tüzükte düzenleme yoksa üyeler, dernek amacının gerçekleşmesi ve borçlarının karşılanması için zorunlu ödentilere eşit olarak katılırlar. Dernekten çıkan veya çıkarılan üye, üyelikte bulunduğu sürenin ödentisini vermek zorundadır.
Dernek gelirleri, üye ödentisi, dernek faaliyetleri sonucunda veya dernek malvarlığından elde edilen gelirler ile bağış ve yardımlardan oluşur.
Dernekten çıkan veya çıkarılan üye, dernek malvarlığında hak iddia edemez.
Bu kapsamda, dernek üyeliğinden çıkan üyeye, üyelikte bulunduğu sürede vermiş olduğu üye ödentilerinin geri ödenmesi söz konusu değildir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 68 inci maddesinde; Her üyenin, derneğin faaliyetlerine ve yönetimine katılma hakkının olduğu belirtilmiştir. Aynı Kanunun 73 üncü maddesinde "Genel kurul, derneğin en yetkili karar organı olup; derneğe kayıtlı üyelerden oluşur." Hükmü bulunmaktadır.
Bu kapsamda, dernek yönetim kurulunda görev alan kişilerin o derneğin üyesi olması gereklidir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 93 üncü maddesi hükmü gereğince Türkiye'de yerleşme hakkına sahip olan yabancı gerçek kişiler, dernek kurabilirler veya kurulmuş derneklere üye olabilirler. Onursal üyelik için bu koşul aranmaz.
Bu kapsamda, yabancı bir ülke vatandaşının Türkiye'de bir derneğe üye olabilmesi için Türkiye'de ikamet etme hakkı elde etmiş olması gerekmektedir.
Ancak, yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının aynı zamanda başka bir ülkenin de vatandaşı olmaları durumunda Türkiye'de dernek kurmaları veya derneklere üye olmalarında bir engel bulunmamaktadır.
Üyelerin ödenti verme borcu tüzükle düzenlenir. Tüzükte düzenleme yoksa üyeler, dernek amacının gerçekleşmesi ve borçlarının karşılanması için zorunlu ödentilere eşit olarak katılırlar. Dernekten çıkan veya çıkarılan üye, üyelikte bulunduğu sürenin ödentisini vermek zorundadır.
Dernek tüzüğünde üyelik aidatının ödenmemiş olması üyelikten çıkarılma sebebi olarak gösterilmişse, aidatını ödemeyen üye yönetim kurulu kararı ile üyelikten çıkartılabilir.
Tüzükte, üyelik aidatını ödememe çıkarılma sebebi olarak belirtilmemişse bu çıkarma kararına, haklı sebep bulunmadığı ileri sürülerek itiraz edilebilir. Genel kurul, üyeliğe kabul ve üyelikten çıkarma hakkında son kararı verir. Genel kurulda da üyenin aleyhine karar verilir ise karar tarihinden başlayarak bir ay içerisinde mahkemeye başvurularak çıkarma kararının iptalini istenebilir.
Hiç kimse, üyesi olduğu dernekte üye kalmaya zorlanamaz. Her üye yazılı olarak bildirmek kaydıyla, dernekten çıkma hakkına sahiptir. Dernek üyeliğinden ayrılma isteğini yazılı olarak yönetim kuruluna bildiren her üye o andan itibaren üyelikten ayrılmış olur. Dernek yönetim kurulu istifa yazısını almaktan kaçınırsa noter aracılığı ile istifa dilekçesinin yönetim kuruluna ulaştırılmasının sağlanması gerekir. E-devlet uygulaması üzerinden de üyelikten istifa mümkündür.
Yurtdışında kurulu buluna dernekler, İçişleri Bakanlığının izniyle Türkiye'de faaliyette veya işbirliğinde bulunabilir, temsilcilik veya şube açabilir, dernek veya üst kuruluş kurabilir veya kurulmuş dernek veya derneklerin üst kuruluşu olan federasyonlara üye olabilirler.
Yabancı bir derneğin Türkiye’de Kurulu bulunan bir federasyona üye olarak katılabilmesi için, federasyona üye olacak derneğin amacı ile üye olunacak federasyonun amacının örtüşmesi, federasyona üye olması yönünde derneğin genel kurulunun kararının bulunması, üyelik için İçişleri Bakanlığından izin alınmış olması ve federasyona yazılı olarak yapılacak üyelik başvurusunun federasyon yönetim kurulunca kabul edilmiş olması gerekir.
Üyelerin ödenti verme borcu tüzükle düzenlenir. Tüzükte düzenleme yoksa üyeler, dernek amacının gerçekleşmesi ve borçlarının karşılanması için zorunlu ödentilere eşit olarak katılırlar. Dernekten çıkan veya çıkarılan üye, üyelikte bulunduğu sürenin ödentisini vermek zorundadır. Yönetim kurulu aidat borçlarını Borçlar Kanununa göre icra yoluyla tahsil edebilir.
Yardım toplama faaliyeti bir ilin birden fazla ilçesini kapsıyorsa o ilin valisinden, bir ilçenin sınırları içinde ise o ilçenin kaymakamından izin alınır. Yardım toplama faaliyeti birden fazla ili kapsıyorsa yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek veya tüzel kişilerin yerleşim yerinin bulunduğu ilin valisinden izin alınır.
Yardım toplama faaliyetleriyle ilgili işlemler dernekler birimlerince yürütülmektedir.
Yardım toplayacak kişi ve kuruluşlar, isteklerini bir dilekçeyle izin vermeye yetkili makama bildirirler.
Yardım toplama faaliyetinde bulunacak olanların 27/12/1999 tarihli ve 23919 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Yardım Toplama Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmeliğin hükümlerine uygun hareket etmesi gerekir.
Ayrıca, yardım toplama faaliyetinde doğrudan veya bir mal ve hizmetin satışı nedeniyle, bedelli ya da bedelsiz, bilet, kupon, iştirak numarası veya her ne şekilde olursa olsun katılım hakkı verilerek karşılığı nakit olmayan her türlü eşya ve benzeri piyango ve çekiliş tertip edilebilmesi için Milli Piyango İdaresinden de izin alınması zorunludur.
Dernek tarafından yapılan yardım toplama faaliyetleriyle ilgili gelir ve giderler derneğin gelir gider defter kayıtlarına işlenmelidir.
Derneklerin kendilerine ait web sitelerinin, derneklerin sanal ortamdaki bütünleyici unsurları olduğu, dernekten ayrı bir varlıklarının olamayacağı ve tanıtımlarını gerçekleştirmek üzere oluşturdukları göz önüne alındığında bu web siteleri üzerinden faaliyetlerini ve banka hesaplarını kamuoyuna duyurarak bağış talebinde bulunmaları yardım Toplama Kanunu Kapsamına girmemektedir.
Derneklerin merkezinin, şubesinin veya temsilciliğinin bulunduğu yerde, yönetim kurulu üyeleri veya yönetim kurulunca yetkilendirilerek adına yetki belgesi düzenlenmiş kişiler tarafından, alındı belgesi karşılığında veya derneğin kendi web sitesi üzerinden bağış kabul edilebilmektedir. Ancak, organizasyonlarda bulunularak, ilan edilerek, duyuru yapılarak ya da kapı kapı dolaşılarak kişi ve kuruluşlardan yardım yapması istenilecek ise, 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu kapsamında hareket edilmesi gerekmektedir.
Yardım Toplama Kanunu'nun 5 inci maddesinde; "Bu kanuna göre; makbuzla, belirli yerler kutu koyarak, bankalarda hesap açtırarak, yardım pulu çıkararak, eşya piyangosu düzenleyerek, kültürel gösteriler ve sergiler yoluyla, spor gösterileri, gezi ve eğlenceler düzenlemek veya bilgileri otomatik ya da elektronik olarak işleme tabi tutmuş sistemler kullanmak suretiyle yardım toplanabilir..." hükmü bulunmaktadır.
Bu doğrultuda, kermes faaliyetleri " sergiler" yoluyla yardım toplama kapsamında değerlendirilmekte olup, yardım Toplama Kanunu hükümlerine uygun şekilde yapılması gerekmektedir.
Hızlı Yardım Talebi
Sor & Yanıt Al
